Wie heeft schaken uitgevonden?

Minecraft is 15 jaar oud. Monopoly 69 jaar. Ganzenbord wordt al 444 jaar gespeeld. Allemaal jonkies, vergeleken met schaken. Dat werd al 1500 jaar geleden uitgevonden! Maar waar gebeurde dat?

Hulpeloze koning

Shah mat! Duizend jaar geleden kon je deze overwinningskreet veel horen in het koninkrijk Perzië, het land dat we nu Iran noemen.

Shah mat betekent letterlijk: ‘de koning is hulpeloos!’ Het werd geroepen door de winnaar van shatranj, een strategisch spel op een bord van acht bij acht vakjes. Je raadt het al: shatranj is schaken. Ons hele woord ‘schaken’ komt, net als ‘schaakmaat’, van die oude Perzische kreet: shah mat!

Viziers en olifanten

Toch hebben de Perzen het schaken niet zelf uitgevonden. Zij hebben het weer afgekeken uit India, waar mensen al in de zesde eeuw na Christus schaakten. Alleen noemden ze het daar chaturanga en waren de stukken een beetje anders.

Zo had elke speler achterin geen koningin staan, maar een vizier: een raadgever van de koning. Aan de zijkanten stonden geen torens, maar strijdwagens. Opvallender nog: naast de paarden had je geen lopers, maar olifanten! Die waren in India vroeger een belangrijk deel van elk leger.

Europese stijl

Arabische veroveraars brachten in de middeleeuwen dit spel naar Europa. Hier kregen de stukken een meer Europese stijl. En daarom spelen we tegenwoordig zonder olifanten. Best jammer, eigenlijk.